مالیات یکی از ارکان مهم تمدن امروزی است. دولت‌ها از طریق مالیات هزینه‌های خود و منابع مالی لازم برای ارایه خدمت به شهروندان را تامین می‌کنند اما این تمام ماجرا نیست. هر دولت می‌تواند با تعیین مالیات، نقدینگی کشور را کنترل کند و همچنین با کم و زیاد کردن آن، شهروندان را به سوی استفاده از کالاهای خاصی سوق دهد. حسابرسی مالیاتی یکی از مهمترین وظایف مدیران است زیرا شفاف نبودن حساب‌ها می‌تواند جریمه‌های سنگینی در پی داشته باشد.
هر تعریفی و هر نظری که در مورد مالیات داشته باشید، به ناچار باید آن را پرداخت کنید. این مسئله به ویژه برای مدیران و صاحبان کسب‌وکار اهمیت بسیاری دارد. در ادامه به تعریف حسابرسی مالیاتی می‌پردازیم و روش‌های انجام آن را بررسی می‌کنیم.
حسابرسی مالیاتی چیست؟
به عنوان تعریف حسابرسی مالیاتی می‌توان گفت فرایندی است که به بررسی درستی اسناد و مدارک مالی و چگونگی رعایت قوانین و مقررات می‌پردازد. همچنین این فرایند عوارض بر درآمد شرکت را محاسبه و شیوه پرداخت آن را مشخص می‌کند. تاریخ انجام حسابرسی مالیاتی بسیار مهم است زیرا این کار باید در بازه‌های زمانی مشخص‌شده در قانون انجام شود.
برای این که بدانید حسابرسی مالیاتی چیست و بتوانید جزئیات و روش‌های انجام آن را به تفصیل مطالعه کنید، باید کتاب حسابرسی مالیاتی را مطالعه کنید. مطالب بسیاری در این زمینه نوشته شده است از جمله آن‌ها می‌توان به کتاب حسابرسی مالیاتی نوشته محمدعلی بیگ‌پور اشاره کرد که توسط دانشگاه خوارزمی منتشر شده است.
مواردی که در حسابرسی مالیاتی بررسی می‌شوند
در طول فرایند حسابرسی، کارشناسان باید موارد متعددی را بررسی کنند:
- میزان درآمدها
- میزان هزینه‌ها
- مطابقت و تراز حساب‌ها با دفاتر و صورت‌های مالی
- صورت کامل واردات و صادرات
- صورت کامل گردش مواد اولیه و کالا
- قیمت تمام‌شده کالاها و خدمات
- دارایی‌های ثابت
- خسارت‌های شعبه‌ها و نمایندگی‌ها
- تعدیلات سنواتی
- معامله‌ها با اشخاص ثالث
- مالیات تکمیلی
- حقوق و دستمزد
مدارکی که باید در اختیار حساب‌رسان قرار گیرد
قبل از شروع کار، حساب‌رسان با نوشتن یک نامه رسمی، از سازمان درخواست می‌کنند مدارک زیر را در اختیارشان بگذارد تا امور مالیاتی کامل و با دقت انجام شود:
- نسخه‌ای از ترازنامه، صورت سود و زیان، اظهارنامه‌ها و تاریخ ارائه آن‌ها
- فهرستی از دفاتر قانونی حسابداری در سال مالی مورد نظر
- فهرست کامل واردات و صادرات با ذکر مشخصات شامل نوع کالا، نام فروشنده، نام خریدار، مبالغ دریافتی و پرداختی، تاریخ دریافت‌ها و پرداخت‌ها، تاریخ پروانه گمرکی
- فهرست معاملات مشارکتی یا مضاربه‌ای که با اشخاص انجام شده است و تمامی اطلاعات مربوط به آن شامل مبلغ، میزان سود و زیان و میزان مالیاتی که برای آن‌ها تعیین شده است.
- فهرست قرادادهای خرید یا اجاره با ذکر جزئیاتی مانند تاریخ، طرف قرارداد و مبلغ
- همه مدارکی که به عنوان اسناد حسابرسی به اداره امور مالیاتی فرستاده شده است.
- اسناد مربوط به حقوق و دستمزد و مالیاتی که برای آن‌ها تعیین شده است به اضافه تاریخ پرداخت مالیات و بیمه و شماره قبض‌های پرداخت‌شده
- جزییات مربوط به مالیات تکلیفی و معافیت‌های مالیاتی شرکت
نحوه حسابرسی مالیاتی
حسابرسی مالیاتی در چند مرحله انجام می‌شود که به شرح زیر هستند:
ابتدا کارشناسان بررسی می‌کنند که آیا انجام امور حسابرسی از طریق بررسی دفترهای روزانه، دفتر کل و دفتر دارایی ممکن است یا باید روش دیگری انتخاب شود.
در مرحله بعد بسته به حجم مبادلات شرکت و میزان حساب‌ها، بررسی می‌شود که چند نفر نیرو و چه مقدار زمان برای این کار لازم است.
پس از این که نیروهای لازم و زمان کافی اختصاص داده شد، کار حسابرسی شروع می‌شود.
نتایج بررسی دفاتر قانونی مثل دفتر روزنامه، دفتر کل و دفتر دارایی در کاربرگ‌های مخصوص به همراه شرح وضعیت ثبت می‌شود.
در هنگام بررسی این دفاتر و به طور کلی سیستم داخلی شرکت، کارشناسان متوجه می‌شوند که آیا موارد ثبت‌شده در دفترها معتبر و مستند هستند یا باید برای شفاف‌سازی حساب‌ها از روش دیگری اقدام کرد.
در نهایت نتیجه باید به اطلاع مدیر شرکت برسد و نحوه حسابرسی مالیاتی با نظر او تعیین شود.
پس از تعیین روش و انجام فرایند حسابرسی، تجزیه و تحلیل‌های لازم انجام می‌شود.
سپس گزارش‌های لازم نوشته می‌شود.
در مرحله آخر تمامی ساعت‌هایی که صرف حسابرسی مالیاتی شده است و هزینه‌های ایاب و ذهاب نوشته و جمع‌بندی می‌شود.
مزایای حسابرسی مالیاتی
حسابرسی مالیاتی برای هر شرکت و سازمانی یک ضرورت قانونی محسوب می‌شود با این حال مزایای بسیاری دارد که در ادامه به بعضی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
جمع‌آوری اطلاعات صحیح و معتبر از وضعیت مالی شرکت. گذشته از امور حسابرسی مالیاتی، این اطلاعات می‌توانند دید کاملی از شرایط شرکت به مدیران نشان دهند که در تصمیم‌گیری‌های آینده موثر خواهد بود.
در فرایند حسابرسی مالیاتی، کیفیت و میزان دقت اطلاعات مالی موجود در کسب‌وکار مشخص می‌شود.
با انجام حسابرسی مالیاتی از مشکلات ناشی از دیرکرد در پرداخت مالیات پیشگیری می‌شود و راه حل‌های قانونی مناسب پیشنهاد می‌شود.
کارشناسان حسابرسی شرایط شرکت را برای استفاده از معافیت‌ها و یا تخفیف‌های مالیاتی بررسی می‌کنند.
دستورالعمل حسابرسی مالیاتی
سازمان امور مالیاتی کشور دستورالعمل حسابرسی مالیاتی را از طریق وب‌سایت خود در اختیار حساب‌رسان گذاشته است. همچنین هر بخش‌نامه جدیدی که در مورد امور مالیاتی صادر شود، در این وب‌سایت قابل مشاهده است. در ادامه به خلاصه‌ای از مهمترین بندهای جدیدترین دستورالعمل مالیاتی اشاره می‌کنیم:
درآمد مشمول مالیات، بر مبنای قانون مالیات‌های مستقیم و مقررات مربوط به آن تعیین می‌شود. در مواقع لازم قوانین دیگری نیز مانند قانون تجارت و قانون محاسبات عمومی اعمال خواهد شد.
در هنگام تعیین درآمد مشمول مالیات، اگر قانون مالیات‌های مستقیم در مواردی نسبت به موضوع صراحت نداشته باشد ولی قوانین دیگر حکم معینی درباره آن مورد داشته باشند، حکم معین قانون‌های دیگر به عنوان ملاک عمل استفاده می‌شود.
اگر قانون درباره موردی سکوت کرده بود یا ابهام داشت، باید از آرائی که شورای عالی مالیاتی ابلاغ کرده است و بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های سازمان امور مالیاتی کشور پیروی شود.
تمامی درآمدهایی که توسط حسابرس شناخته می‌شوند، از جمله درآمد حاصل از تعیین دارایی‌ها و بدهی‌های ارزی مشمول مالیات هستند مگر آن که دلایل قانونی برای معافیت همه یا بخشی از آن‌ها وجود داشته باشد.
تمامی موارد بستانکار حساب تعدیلات سنواتی، باید به درآمد مشمول مالیات افزوده شود، مگر آن که در مالیات سال‌های قبل حساب شده باشد، معافیت مالیاتی قانونی به آن اختصاص یافته باشد و یا طرف حساب آن هزینه‌ای بوده که به وسیله ماموران مالیاتی غیرقابل پذیرش تلقی و ازحساب هزینه برگشت شده باشد.
موارد بدهکار حساب تعدیلات سنواتی نیز، در صورتی که ماهیت هزینه قابل قبول را داشته باشد و قبلا جزو حساب هزینه در نظر گرفته نشده باشد، باید جزو هزینه‌های قابل قبول محسوب شود.
درآمد فعالیت‌هایی که طبق قانون از مالیات معاف هستند یا نرخ مالیات جداگانه‌ای دارند، از درآمدهای شرکت قابل کسر نیست و هزینه‌های آن‌ها نیز جزو هزینه‌های قابل پذیرش حساب نمی‌شود.
بیشتر بررسی‌هایی که در حسابرسی مالیاتی انجام می‌شود، در حسابرسی عمومی صورت‌های مالی نیز انجام می‌شود. به همین دلیل بهتر است حسابرسی صورت‌های مالی به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که در حین آن حسابرسی مالیاتی نیز انجام و گزارش آن تهیه شود.
موارد ذکرشده در فرم نمونه گزارش حسابرسی مالیاتی باید با کاربرگ‌های حسابرسی صورت‌های مالی مطابقت داده شود.
کاربرگ‌های حسابرسی مالیاتی باید در پرونده‌های جداگانه بایگانی شوند و هر سال خلاصه‌ای از وضعیت مالیاتی، هم در پرونده‌های جاری و هم در پرونده‌های دائمی نگهداری شود.
نسخه اصلی گزارش حسابرسی مالیاتی که بر طبق فرم نمونه تنظیم شده است به همراه مستندات لازم و گزارش حسابرسی مالی باید به مؤدی مالیاتی داده شود و از طریق او در اختیار اداره امور مالیاتی قرار گیرد. نسخه دوم گزارش نزد حسابرس باقی خواهد ماند.
در صورتی که پس از ارسال گزارش معلوم شود در تعیین درآمد مشمول مالیات یا موارد دیگر اشتباهی رخ داده است، مسئله باید به سرعت به اداره امورمالیاتی اعلام شود.
برای مطالعه بندهای کامل این دستورالعمل، به وب‌سایت اداره امور مالیاتی کشور مراجعه کنید.
نکات مهم درباره حسابرسی مالیاتی
اگر کسب‌وکار کوچکی دارید و می‌خواهید خودتان به حساب‌ها رسیدگی کنید، می‌توانید از جزوه حسابرسی مالیاتی استفاده کنید. نسخه الکترونیک جزوه حسابرسی مالیاتی استادهای مختلف از دانشگاه‌های مختلف را می‌توانید دانلود کرده و مفاهیم اصلی را یاد بگیرید. همچنین با استفاده از اینترنت، به فایل‌های نمونه گزارش حسابرسی مالیاتی نیز دسترسی خواهید داشت. پس از خواندن کتاب و جزوه، بررسی نمونه گزارش حسابرسی مالیاتی می‌تواند کمک کند دید بهتری نسبت به موضوع به دست آورید.
مطالعه مقاله حسابرسی مالیاتی نیز می‌تواند در این زمینه مفید باشد. پژوهش‌های بسیاری در این زمینه انجام شده است. با جست‌وجوی عنوان مقاله حسابرسی مالیاتی در اینترنت می‌توانید به فهرستی از مقالات در این زمینه دسترسی داشته باشید. با داشتن اطلاعات کافی می‌توانید اظهارنامه مالیاتی را با دقت بیشتر پر کنید و با مشکلات کمتری در این زمینه مواجه شوید. به خاطر داشته باشید که صاحبان کسب‌وکارهای کوچک نیز به مشاوره با متخصصان نیاز خواهند داشت.
در مورد کسب‌وکارهای بزرگ، امور حسابداری و حسابرسی مالیاتی باید به متخصصان سپرده شود. شرکت‌های بسیاری خدمات متنوعی در این زمینه ارائه می‌کنند. مسائل مربوط به مالیات و وضعیت مالی، مهمترین بخش هر کسب‌وکاری هستند و به همین دلیل باید به افراد متخصص سپرده شوند. متخصصان این کار، از جدیدترین قوانین و تبصره‌ها آگاه هستند و به پیچیدگی‌های مسائل مالیاتی تسلط کامل دارند. بهتر است یک شرکت معتبر با حساب‌رسان باتجربه را برای این کار انتخاب کنید و امور مالیاتی خود را به آن‌ها بسپارید. مستر ثبت با ارائه خدمات مشاوره رایگان در این زمینه همواره همراه شما خواهد بود کافی است تلفن را برداشته و با ما تماس بگیرید.